De perfecte storm of hoe geopolitieke gebeurtenissen de wereldeconomie kunnen breken
- Categorieën Internationale betrekkingen en zaken
Top 5 zorgen van geopolitieke gebeurtenissen die de wereldeconomie beïnvloeden
Deze zomer, na 2 jaar van de pandemie, waren mijn familie en ik blij om te genieten van een vakantie aan de Spaanse kust in Altea en Mallorca. We waren niet alleen! Overal was het erg druk en de hotelbezetting was dit jaar op alle toeristische plekken in Spanje rond de 100%.
Wat me ook opviel was hoe duur deze vakanties bleken te zijn...hogere brandstofprijzen, ferry's, hotels, restaurants, etc. Toch kun je mensen die al meer dan 2 jaar zitten niet kwalijk nemen om eindelijk te proberen te genieten van een ontspannende vakantie.
Nu zijn we in september en dat betekent de terugkeer naar de realiteit. Veel gezinnen kwamen tot de conclusie dat ze tijdens de vakantie meer uitgeven dan ze dachten, maar Back to School biedt geen soelaas. De inflatie is hoog, de energiecrisis is er nog steeds en met de winter in aantocht in Europa zal het er waarschijnlijk niet beter op worden.
De industriële productie in sommige delen van Europa is al gedaald, en de vastgoedsector begint af te nemen door stijgende rentetarieven, enz., enz. Sommige experts hebben het al over de komende recessie... stevenen we af op de Perfect Storm?
Wat veroorzaakte deze geopolitieke gebeurtenissen?
We leven nu in en uit de crisis sinds 2008. De financiële crisis duurde tot 2012, en toen alles weer normaal leek te zijn, werden we in 2019 getroffen door de wereldwijde pandemie. Met veel moeite kwamen we er overheen, maar sommige effecten zouden aanhouden, zoals hier de storing van wereldwijde toeleveringsketens.
De kwestie van de klimaatverandering kreeg een beetje verlichting tijdens de pandemie (de vervuilingsniveaus zijn in verschillende delen van de wereld zelfs enige tijd afgenomen!), maar dit effect was slechts tijdelijk – kijk eens wat er deze zomer gebeurde. En toen we eenmaal meer en minder over de pandemie heen waren (in sommige delen van de wereld, zoals China, heeft de pandemie nog steeds een matige impact), brak er een gewelddadig conflict uit tussen Rusland en Oekraïne.
We kennen allemaal de resultaten van deze geopolitieke gebeurtenissen:
- Een energiecrisis met verstrekkende gevolgen, vooral voor Europa
- Een voedselcrisis met belangrijke gevolgen voor met name Noord-Afrika en het Midden-Oosten
- Een supply chain crisis (reeds begonnen tijdens de pandemie) met een gebrek aan bepaalde strategische materialen, langere doorlooptijden, torenhoge transportprijzen en als gevolg een gebrek aan sommige producten (denk aan computerchips, auto's, enz.)
- Een humanitaire crisis met veel onschuldige slachtoffers en vluchtelingen van Oekraïne verspreid over Europa
- Een geopolitieke crisis tussen het westen (Noord-Amerika en het grootste deel van Europa), Rusland en zijn bondgenoten
De energie crisis heeft ertoe geleid dat de energieprijzen zijn gestegen tot onhoudbare niveaus; in Europa, aangezien energie meestal in Amerikaanse dollars wordt betaald en de euro aanzienlijk is gedaald ten opzichte van de Amerikaanse dollar, is het effect nog erger. Sommige bedrijven beginnen geld te verliezen op de productie vanwege de hoge energiekosten. Sommigen zijn al gestopt met werken. Het betekent ook dat het produceren van welk product dan ook duurder wordt, wat betekent dat de inflatie weer omhoog gaat.
Om de inflatie onder controle te houden, verhogen overheden de belangen die gevolgen hebben voor andere sectoren (zoals onroerend goed). En klimaatverandering staat ons niet echt toe om terug te gaan naar alternatieve energiebronnen, zoals steenkool. Er is veel meer bijkomende schade door deze geopolitieke gebeurtenissen, waarvan normale mensen de effecten onderschatten.
Overheden proberen deze geopolitieke gebeurtenissen tegen te gaan, maar vergeet niet dat regeringen tijdens de pandemie hun bestedingslimieten mochten overschrijden, waardoor veel regeringen al te kampen hebben met hogere schuldratio's dan ze zouden moeten hebben. Ze besteden aan ondersteuningsprogramma's voor de burgers, en sommigen van hen hebben veel geld (contant geld of in de vorm van wapens) aan Oekraïne gegeven om hen te ondersteunen bij hun verdediging tegen Rusland. Er worden programma's opgezet om de industrie te helpen. Maar wie gaat de rekeningen achteraf betalen? Vandaar het idee van de Perfect Storm.
Hoe kunnen geopolitieke gebeurtenissen worden opgelost?
Natuurlijk is er geen "gemakkelijke" oplossing voor deze geopolitieke gebeurtenissen, en het zal veel internationale samenwerking vragen tussen landen, instellingen en de industrie. Maar hierbij wat ideeën:
- Het is duidelijk dat het eerste dat deze storm kan bedaren, het stoppen van het conflict in Oekraïne is. Dat zou inderdaad veel oplossen. En het kan ertoe leiden dat de recessie beperkt is in tijd en effecten. Maar hoe realistisch is dit? Het conflict is veranderd in een hold-on-oorlog, waarbij beide partijen proberen de situatie bij te houden totdat een van hen zich overgeeft, en we weten allemaal dat dit niet snel zal gebeuren. Hoe lang houdt Europa stand? Hoe lang kan Rusland de sancties doorstaan? Als we vrede krijgen, wat betekent dit dan voor Oekraïne, Rusland en de rest van de wereld? Toch moeten we natuurlijk doorgaan met de diplomatieke inspanningen om het conflict zo snel mogelijk op te lossen. En ja, sancties werken en kunnen in de nabije toekomst ook effect hebben.
- We moeten proberen de effecten op de energiecrisis te verminderen; zowel de EU als andere landen in de wereld werken aan de ene kant aan het verminderen van de behoefte aan energie en aan het meer zelfvoorzienend worden, en aan de andere kant proberen ze de prijzen van internationale energie (inclusief gas en benzine) te beheersen en een snellere transformatie naar groene energie. Een nog vriendelijkere kernenergie kan een oplossing zijn.
- Verminder onze afhankelijkheid van de rest van de wereld. Toegegeven, we leven in een geglobaliseerde wereld en sommige producten zijn gewoon veel gemakkelijker te krijgen in verre delen van deze wereld (maar tegen welke prijs voor het milieu?), maar we moeten in ieder geval naar alternatieven zoeken, ons richten op het veiligstellen van de bevoorrading van strategische punten, en een plan B hebben voor het geval er weer een crisis opduikt of er iets onverwachts gebeurt.
- In de tussentijd moeten we de mensen steunen die het meest getroffen zijn door de crisis en die het hardst nodig hebben. Vicevoorzitter Frans Timmermans van de Europese Commissie heeft een punt als hij een beroep doet op het solidariteitsprincipe en insinueert dat de rijken de armen moeten helpen (de autoloze dagen in de jaren 70 waren voor zowel de rijken als de armen, een voorbeeld van solidariteit) . Daarvoor is wellicht een fiscale hervorming nodig.
- Op de langere termijn (dit is waarschijnlijk niet het juiste moment om te gaan bezuinigen), moeten de EU en haar lidstaten, evenals andere landen in de wereld, echt nadenken over hoe ze hun schulden kunnen verminderen, want een hoge schuld houden betekent kwetsbaar blijven in tijden van crisis. Hoewel sommige landen het beter doen dan andere, zitten regeringen en dus landen over het algemeen ver over de limiet, en ergens moeten ze beginnen met het verminderen van deze schulden.
Het is tijd voor verandering. We moeten leren leven in een wereld in voortdurende transformatie en leren ons aan te passen aan de nieuwe geopolitieke en fysieke omgeving. De EU zou bijvoorbeeld lessen moeten trekken uit het conflict tussen Oekraïne en Rusland en zichzelf en haar politiek moeten hervormen om te voorkomen dat dit opnieuw gebeurt – misschien is de tijd van soft power voorbij. Mensen moeten ook leren over verandering en ermee om kunnen gaan, iets wat pas sinds kort op de agenda staat van de meeste universiteiten en business schools. In het programma voor de Master in International Relations and International Business studenten gaan dit onderwerp verkennen in de module De geopolitieke omgeving.
Verandering komt niet van de ene op de andere dag. Het is iets waar we geleidelijk aan moeten werken. Iedereen. Beetje bij beetje. Ik weet niet hoe mijn volgende vakantie eruit zal zien, maar ik weet dat voor veel mensen hun vakantie heel anders kan zijn als er tussendoor niets verandert. We hebben nog 10 maanden te gaan. Laten we er gebruik van maken.
Auteur Jan Jonckheere geeft les in onze Master in Internationale Betrekkingen en International Business. Meer informatie over het programma hier.